IX Forum "Psychologia Kultury w czasie próby" | ENETEIA Wydawnictwo Szkolenia

IX Forum Inspiracji Jungowskich Psychologia Kultury w czasie próby

Co się kończy, gdy rozpadają się symbole? – tym pytaniem, autorstwa D. Pearce’a, rozpoczął sprawozdanie z poprzedniego Forum Dariusz Misiuna. Kontynuując tę myśl, zapytajmy: „Cóż zaczyna się, gdy stare paradygmaty już nie pozwalają zrozumieć rzeczywistości, a nowe jeszcze nie obowiązują?” – nazwaliśmy to czasem próby, a przyjrzeniu się jego specyfice poświęcone było tegoroczne Forum. Honorowym patronatem objął spotkanie Minister Kultury RP Waldemar Dąbrowski. Czasem próby dla naszej kultury jest czas przełomu wieków po chwilę obecną, czasem próby dla rozwijanej „pioniersko” (zdaniem prof. Pawła Boskiego) przez osoby skupione wokół naszego pisma psychologii kultury będą najbliższe lata. Miejscem spotkania uczestników Forum była Biblioteka Narodowa w Warszawie, a w jej holu na uczestników czekały zarówno atrakcje dla ducha – stoisko z książkami Wydawnictwa ENETEIA i zeszytami ALBO albo, jak i podniebienia – m.in. doskonałe ciasta domowego wypieku (z jabłkami, serem i „falami Dunaju”). Salę obrad wypełniło kilkudziesięciu uczestników, a przywitały ich, parę minut po godzinie dziesiątej inspiracje skrzypcowe w wykonaniu Kamili Szalińskiej i Lucjana Bałwasa (Ignaz Pleyel – Duet G-Dur) oraz krótka inwitacja Redaktora Naczelnego ALBO albo Zenona Waldemara Dudka. W tle, z plakatu Marka Chaczyka, zamknięta w dwu okręgach twarz – skupiona, ze zwróconym lekko ku ziemi wzrokiem, zdeterminowana w realizacji celu – wyznaczyła kierunek i klimat naszych obrad. W programie, według kolejności wystąpień, znalazły się następujące propozycje prelegentów:

Sesja I – Humanistyczne wizje kultury
„Upadek Zachodu. O morfologii kultur Oswalda Spenglera” – prof. Krzysztofa Maurina. Wprowadzenie w literę i ducha idei słynnego Niemca, z komentarzem, kontekstem kulturowym i osobistym oraz doskonałą puentą, pokazującą istotę koncepcji. Tekst i postać autora wystąpienia – klasyczne i kultowe.
„Głębinowa psychologia kultury” – Zenona Waldemara Dudka. Precyzyjne wprowadzenie w perspektywę badawczą psychologii kultury (po jungowsku), cztery kryteria psychologicznej koncepcji kulturowej oraz czwórpodział teorii kultury nurtów psychologii głębinowej.
„Dynamika przestrzeni kulturowej a mit personalny” – dra Andrzeja Pankalli.
W pierwszej części obnażenie słabości psychologii akademickiej, w następnej propozycja perspektywy psycho-kulturowej i relacyjne/mediacyjne rozumienie idei granicznych, np. mitu personalnego, tożsamości.

Sesja II – Archetypy i inicjacje
„Powrót Wielkiej Bogini” – prof. Zygmunta Krzaka. 20-minutowy, zdyscyplinowany i syntetyczny wgląd w koncepcję kultury matriarchalnej – z pierwszej ręki, wartość dla słuchacza trudna do oszacowania!
„Od szamana epoki kamiennej do współczesnego maga wojennego” – dr Jerzego Tomasza Bąbla. Kassandrycznie, acz wielce pouczająco o historii i emanacji siły odynicznej w kulturze europejskiej. Język wypowiedzi i kontakt ze słuchaczami najwyższej marki.

Sesja III – Od filozofii do psychologii kultury
„Duchowy i pragmatyczny wymiar kultury europejskiej” – prof. Pawła Boskiego. Doświadczenie psychologa międzykulturowego wykorzystane do interpretacji korzeni tożsamości zbiorowej Europejczyków, w tym cztery składowe osobowości i ich wpływ na postawę przychylności wobec akcesji europejskiej u Polaków.
„Improwizacja a rozmowa” – prof. Zofii Rosińskiej. Mistrzyni rozmowy i trafnych, wnikliwych pytań pokazała, jak prowadzić wymianę poglądów – dialog (w odróżnieniu od dyskursu), by zbliżyć się do prawdy, jego najważniejszego celu.
W dalszej części panel, poprzedzony inwokacją prowadzącego – dr Mirosława Piroga (rola psychologii integralnej w czasach destrukcji i procesie transformacji kultury), zebrał znawców problematyki kulturowej, z których każdy wprowadził słuchaczy w autorską mapę teoretyczno-filozoficzną:

– prof. Czesław Dziekanowski i psychoanalityczne myślenie o literaturze oraz narracyjne o człowieku,
– dr Jadwiga Wais i psychologia baśni („znaczenia” i siła baśni),

– dr Jerzy Tomasz Bąbel i „archeopsychologia” (archetyp maga wojennego – synkretyzm postaci i jej charyzmatyczność),

– dr Tomasz Olchanowski i psychologia narcyzmu (w czytelnej opozycji do procesu indywiduacji),

– mgr Dariusz Misiuna i „tymczasowość” wspólnot ludzkich w chaosmosie kultury,

– mgr Tanna Jakubowicz-Mount i pomocne w czasie próby propozycje psychologii transpersonalnej.

Słowa-klucze rozmowy to: dialog międzykulturowy, inicjacje, narcyzm, terapeutyczna rola baśni, zmierzch cywilizacji, holizm, wspólnoty nowoplemienne, możliwe zagrożenia kultury, konflikt iracki.
To był „czas próby” dla dyskutantów – wymieniających, bywało, skrajnie różne opinie, odpowiadających, czasem odpierających ataki, oraz słuchaczy, dla których oznaczał możliwość wyjaśnień, doprecyzowania i dookreślenia rozumienia idei psycho-kulturowych. Cennymi uwagami i refleksjami podzielili się z nami m.in. Jerzy Prokopiuk oraz dr hab. Tadeusz Kobierzycki. W wymianie poglądów, jak i w całej konferencji uczestniczyli m.in. studenci Instytutu Psychologii UAM w Poznaniu, w tym kilku członków Koła Naukowego „Psychologii Kultury. Idee graniczne”, a także inicjatorzy Instytutu Psychologii Mitu (Warszawa).

Sprawna organizacja konferencji (mgr Joanna Karpowicz, mgr Agnieszka Sołyga, Bożena Paff, mgr Marek Ziółkowski, Marek Chaczyk, Jakub Karpowicz, Błażej Sołyga) pozwoliła na skupienie się na identyfikacji objawów kryzysu kultury, postawieniu diagnozy i sformułowanie propozycji wyjścia z impasu – w postaci „otwarcia obszaru dostępu”, czyli badań prowadzonych w ramach paradygmatu psychologii kultury. Bowiem i ta subdyscyplina psychologiczna i kultura, w której żyjemy, znajdują się w stanie granicznym – rodzi się nowa jakość, wyłom w myśleniu tej pierwszej, być może bardzo potrzebny do konfrontacji z wyzwaniami, jakie stawia jej podmiot-przedmiot zainteresowań – homo culturalis.

Finis coronat opus, jednak w przypadku tych obrad, choć owocnych i intensywnych, w okolicach godziny 20.00, bliżej było do bilansu otwarcia, niż zamknięcia. I taki też cel stawiali sobie organizatorzy – nowe wyzwania XXI wieku to nowe metody i metodologie w zdobywaniu wiedzy, dopasowane do przedmiotu zainteresowań, to podejście interdyscyplinarne (lub w propozycji E. Wilsona – konsiliencja) – wspólnie przygotować raczej zaczyn niż końcowy wypiek. Z jednym wyjątkiem – jest w tych badaniach miejsce, obecnie coraz bardziej widoczne – na psychologiczne rozumienie zjawisk kultury, jako propozycji rozwijanej konsekwentnie od 13 lat przez kwartalnik ALBO albo (30 zeszytów!), dzięki zainteresowaniu i aktywnej partycypacji czytelników. Na łamach ALBO albo oferowany jest sprawdzony model działań poznawczych, inspirowany myślą Jungowską i autorsko rozwijany. Jego zwieńczeniem będzie planowana publikacja wprowadzająca w zagadnienia nowoczesnej psychologii kultury (Z.W. Dudek i A. Pankalla) oraz opracowanie materiałów konferencyjnych z 9 Forum.
Na koniec, słowami Northropa Frye’a, otwierającymi materiały konferencyjne:
„Człowiek nie żyje bezpośrednio i nago w przyrodzie jak zwierzęta, ale w uniwersum mitologicznym, będącym zbiorem przekonań i wierzeń wyłaniających się z jego problemów egzystencjalnych. (…) Praktycznie wszystko, co widzimy z tego zbioru problemów, jest uwarunkowane społecznie i dziedziczone kulturowo. Poniżej dziedzictwa kulturowego musi istnieć wspólne dziedzictwo psychologiczne, inaczej bowiem formy kultury i wyobrażeń spoza naszej własnej tradycji byłyby dla nas niezrozumiałe” (Wielki kod, Warszawa 1998, s. 33).

Eksploracja granicznego obszaru psycho-kulturowego w duchu idei konsiliencji (jedności wiedzy), może być/powinna tytułowym phoebus w humanistyce najbliższych lat. Nie tylko zdaniem autora tego tekstu.

Andrzej Pankalla

Zobacz także: