XV Forum – Ewa Machut-Mendecka

Ewa Machut-Mendecka

streszczenie wystąpienia na XV Forum Inspiracji Jungowskich „Punkty zwrotne”

Kultura i polityka

Po 11 września 2001 r. wydawało, że data ta oznacza prawdziwy punkt zwrotny w czasach współczesnych. Zgodnie z popularną koncepcją, ów dzień miał potwierdzać tezę o zderzeniu cywilizacji – zachodniej i wschodniej. Kojarzył się z bliskim mu czasowo symbolizmem przełomu wieków. O ile tezy o zderzeniu cywilizacji nie znajdują przekonującego potwierdzenia, interesujący wydaje się przebieg mijającej dekady. Skoro przełom wieków jest cezurą sztuczną, umowną, o tyle warto nań spojrzeć w kategoriach symbolicznych i z uwagi na jego znaczenie. W tych kategoriach zaś kultura wydaje się znaczyć więcej niż polityka. Jest ramą dla wydarzeń z uwzględnieniem również tych politycznych. Z tej perspektywy warto spojrzeć na tak ważne wydarzenia mijającej dekady jak: obok zamachów 11 września 2001 r., wojna o Afganistan 2001 r, wojna o Irak 2003 r. oraz kolejne zamachy terrorystyczne w 2004 r. w Madrycie, 2007 r. w Londynie , w Tabie i Szarm asz-Szajch. Obie wojny wciąż nie znajdują zakończenia, m.in. dlatego, że polityka staje bezradna wobec kultury i jej uwarunkowań. Ta pierwsza operuje konkretem, ta druga symbolami. Tradycja plemienna, muzułmańska i przywiązanie do turasu – arabskiego dziedzictwa kulturowego są to szczególnie ważne argumenty w tradycji mieszkańców Wschodu, tkwiąc głęboko w ich świadomości jak i nieświadomości.

Kultura i literatura

Z uwagi na kulturę, o punktach zwrotnych w świecie arabskim w pierwszej dekadzie XXI w. można mówić też w tonie elegijnym, jeśli uznać, że są nimi śmierci kolejnych wielkich pisarzy, gigantów współczesnej myśli arabskiej. Należy do nich Jordańczyk Abd ar-Rahman Munif, autor prozy, obejmującej wiele tysięcy stron druku – poświęconej przemianom regionu po odkryciu ropy naftowej. Odszedł Egipcjanin Nadżib Mahfuz, jedyny (choć wielu na to zasługuje) arabski noblista w zakresie literatury. Świat stracił Nazik al-Mala’ikę z Iraku, prekursorkę nowoczesnej poezji Arabów. Zmarł At-Tajjib Salih, prozaik z Sudanu, który czerpał inspiracje z tradycji narracji arabskiej i afrykańskiej, a pisał też z wielką pasją o relacjach północ-południe oraz wschód-zachód. Seniorzy współczesnej literatury wciąż symbolicznie patronują swojemu światu, wymiar konkretny ma ich wielki dorobek. Jest formą utrwalania arabskiego turasu.