XV Forum – Zofia Rosińska

Zofia Rosińska

streszczenie wystąpienia na XV Forum Inspiracji Jungowskich „Punkty zwrotne”

Podstawową tezą wystąpienia jest przekonanie wyrażone w tytule, że filozoficzna refleksja nad kulturą europejską wyraża i werbalizuje kryzysowy charakter tej kultury. Dotyczy on więzi społecznych, obyczaju, zachowań moralnych, tożsamości oraz relacji z sacrum.

Pogłębiony sens tego przekonania wymaga przyjęcia następujących założeń:

a/ człowiek i kultura stanowią dwie strony tego samego medalu. Założenie to usprawiedliwia przeprowadzanie analogii pomiędzy myśleniem o człowieku a myśleniem o kulturze. Np. pozwala nam mówić o tożsamości jednostki i o tożsamości kultury;

b/ człowiek i kultura wychylają się poza faktyczność (empirię) w kierunku arche i telos. To założenie pozwala na charakterystykę istniejącej w kulturze relacji z sacrum, mitami i symbolami.

c/ aksjologiczna wrażliwość filozofii kultury – umożliwia i uzasadnia wsłuchiwanie się i werbalizowanie nasłuchu aksjologicznego, tzn. uczula na różne formy zła i dobra obecnego w kulturze. Nie tylko je opisuje ale także ocenia.

d/ wreszcie filozofia kultury jest wyrazem refleksji, czyli zwracania się ku sobie tak w aspekcie podmiotowym jak i kulturowym. Tu ma swoje źródło percepcja kryzysu i krytyka kultury.

Wszystkie cztery założenia są ściśle ze sobą związane . Wzajemnie się warunkują. Pojęciem które je łączy jest kategoria „doświadczenia”.

Obecność kryzysu, ślady jego doświadczenia widzimy już w najstarszych źródłach kultury europejskiej np. w Biblii, Eposach Homerowych, czy przemowach Demostenesa. Widzimy je także współcześnie wyrażane w mediach.

Filozoficzne ujęcie kryzysu – jego charakterystyka (obszary występowania), źródła i możliwości przezwyciężenia – w całej pełni pojawiają się w dwudziestym wieku, wraz z ukonstytuowaniem się filozofii kultury jako dyscypliny autonomicznej . Począwszy od Nietzschego, poprzez Husserla, Freuda, Junga, Heideggera, Levinasa, Kołakowskiego i innych.