XVII Forum – Paweł Możdżyński

dr Paweł Możdżyński

streszczenie wystąpienia na XVII Forum Inspiracji Jungowskich
„Małe i wielkie inicjacje”

1. Główna teza referatu: sztuka jako inicjacja w sacrum niezorganizowane

Referat będzie poświęcony zagadnieniu inicjacji w sztukach plastycznych/wizualnych XX i XXI wieku. Sztuka współczesna w sferze antystrukturalnej jest przestrzenią doznawania wtajemniczeń w różne aspekty bytu i transgresji norm społecznych (w sferze struktury jest częścią kapitalizmu i konsumpcyjnego stylu życia). Po „śmierci Boga” (Nietzsche), artyści są przewodnikami – wbrew potocznemu wyobrażeniu – po świecie „sacrum niezorganizowanego” (Czarnowski).

W przestrzeni sztuki ludzie przechodzą wtajemniczenia, poznają to, co „ukryte”, kontaktują się z „innym”, wchodzą w odmienne stany świadomości, przekraczają granice konwencji, uczestniczą w obalaniu tabu. Sztuka współczesna jest wielką transformacją tożsamości na poziomie umysłu i ciała. Sztuka, jak niegdyś religia, „otwiera ku górze” (Eliade), otwiera na świat, ma włączać do zregenerowanej wspólnoty i wrzuca w codzienność powtórnie zsakralizowaną. Artyści są bliżsi postaciom trikstera i heretyka niż poważnego kapłana strzegącego porządku i konwencji.

Pracownia artysty współczesnego jest zarazem laboratorium naukowym jak i alchemicznym: dokonuje się tu wynalazków, w sferze fizyki, chemii, genetyki, materiałoznawstwa (np. bio-art); lecz tu poznaje się, ożywia i uduchawia to, co martwe, materialne, niskie, cielesne, obrzydliwe. Sztuka jest swoistym laboratorium, w którym testuje się nowe „rodzaje wrażliwości” (Bell). Słowem: sztuka dziś jest fikcją i zarazem antyfikcją (por. Marquard) w ramach której doświadczać można wtajemniczeń i transgresji.

2. Opis referatu

Główna teza referatu będzie zilustrowana odniesieniami do różnych szkół/trendów/mediów, szczególnie uwypuklone zostaną mistyczne wtajemniczenia abstrakcjonistów (Malewicz, Kandyński), psychosomatyczne rytuały inicjacyjne przedstawicieli sztuki ciała (Akcjoniści Wiedeńscy, Abramović), inspiracje szamanizmem (Beuys, Althamer), wizualne wtajemniczenia sztuki wideo (Viola), inicjacje i transgresje polskiej sztuki krytycznej (Althamer, Kozyra, Żmijewski). Wypowiedzi będzie towarzyszyć pokaz slajdów.