Książka Dorosłe dzieci | ENETEIA Wydawnictwo Szkolenia

Jako lekturę wprowadzającą w tematykę konferencji polecamy książkę “Dorosłe dzieci” prof. dr hab. Katarzyny Schier.

Dorosłe dzieci – to pierwsza w Polsce naukowa monografia zjawiska parentyfikacji, czyli odwrócenia ról w rodzinie. Oznacza ono, że dziecko opiekuje się dorosłym (najczęściej rodzicem) i jest to zadanie przekraczające jego możliwości. Odwrócenie ról może mieć charakter instrumentalny – dziecko zajmuje się chorym rodzicem, sprząta, gotuje, robi zakupy, opiekuje się rodzeństwem lub emocjonalny – dziecko jest terapeutą rodzica (słucha jego zwierzeń, pociesza go), buforem lub mediatorem w konflikcie opiekunów, podejmuje ważne decyzje w rodzinie. Katarzyna Schier wielokrotnie podkreśla, że odwrócenie ról w rodzinie nie musi mieć charakteru destrukcyjnego, może niekiedy prowadzić do rozwoju odpowiedzialności u dzieci. Autorka analizuje konsekwencje parentyfikacji w dzieciństwie dla funkcjonowania w dorosłości. Na podstawie wyników badań empirycznych prowadzonych przez nią lub pod jej kierunkiem, przykładów klinicznych oraz odniesień do beletrystyki, przedstawia związek pomiędzy odwróceniem ról i depresją, trudnościami regulacji emocji oraz zaburzeniami obrazu ciała. Szczególnie ten ostatni element jest twórczym wkładem Katarzyny Schier do rozumienia zjawiska parentyfikacji. Analizie funkcjonowania Dorosłych Dzieci towarzyszą dwie opowieści – mit o Heraklesie i baśń o Kopciuszku, jako przykłady sytuacji, gdy dzieci zbyt wcześnie musiały stać się dorosłe.

Autorka nawiązuje we Wprowadzeniu do historii dwu postaci, jednej znanej z mitów (Herakles), drugiej znanej z baśni (Kopciuszek). Na ich przykładach oswaja Czytelnika ze złożonością zagadnienia parentyfikacji. W tym tkwi niewątpliwy kunszt Autorki, która z perspektywy problematyki poruszanej w monografii ukazuje w percepcji znanego mitu o Heraklesie czy w percepcji baśni o Kopciuszku istotne elementy odwrócenia ról w układach asymetrycznych. Poprzez ten zabieg, sprawdzony w innej książce (Krewni i znajomi Edypa) Katarzyna Schier odkrywa aspekty parentyfikacji, które będzie szczegółowo analizowała, przedstawiając wyniki badań własnych, badań prowadzonych pod jej kierunkiem, analizy studiów przypadków z własnej praktyki klinicznej czy z praktyki diagnostyczno-terapeutycznej innych specjalistów (przywoływane ze znawstwem z literatury).

Z recenzji prof. dr hab. Barbary Bokus

Spis treści

1. Wprowadzenie – mit o Heraklesie i bajka o Kopciuszku
1.1. Herakles
1.2. Kopciuszek

2. Zjawisko parentyfikacji, czyli o „masce dorosłości”
2.1. Definicja i rozumienie pojęcia
2.2. Kultura sprzyjająca odwracaniu ról – przyzwolenie na to, żeby dzieci były „dzielne”
2.3. Destrukcyjne odwrócenie ról w dzieciństwie, czyli o przemocy utajonej

3. Mechanizm działania parentyfikacji – transgeneracyjny przekaz traumy
3.1. Rodzice z zaburzeniami osobowości
3.2. Niedojrzali dorośli i niedokończona żałoba
3.3. Style osobowości związane z parentyfikacją: masochistyczny i narcystyczny
3.4. Koledzy i przyjaciele Kopciuszków

4. Konsekwencje destrukcyjnej parentyfikacji
4.1. Zaburzenia regulacji emocji – aleksytymia
4.2. Depresja
4.3. Zahamowanie procesu separacji–indywiduacji
4.4. Somatyzacja i zaburzenia psychosomatyczne
4.5. Zaburzenia funkcjonowania cielesnego, czyli „zdradzone ciało”

5. Rodzaje parentyfikacji
5.1. Parentyfikacja instrumentalna i emocjonalna
5.2. Studium osoby – historia Pani A.
5.3. Parentyfikacja seksualna

6. O sposobach pomocy „dorosłym” dzieciom
6.1. Psychoterapia osób, które doświadczyły parentyfikacji
6.2. Wzrost potraumatyczny, czyli dorosłe dzieci bez brzemienia parentyfikacji
6.3. Społeczna diagnoza dorosłych dzieci
6.4. Psychoterapeuci to często osoby, które w dzieciństwie doświadczyły parentyfikacji
6.5. Mówienie i pisanie o traumatycznej przeszłości
6.6. Prewencja odwracania ról w rodzinie

7. Podsumowanie, czyli raz jeszcze o tym, co dla dorosłego dziecka jest najważniejsze

8. Zmiana narracji – jeśli nie Herakles i Kopciuszek, to kto?
8.1. Wystarczająco dobre rodzicielstwo i odzyskiwanie równowagi
8.2. Zadania dla psychoterapeuty i osoby wspierającej

Bibliografia
Indeks nazwisk
Indeks rzeczowy

Odwrócenie ról: o typach zachowań dorosłych dzieci w rodzinie…

(…) można zawrzeć istotę odwrócenia ról w obrębie sześciu wariantów dotyczących roli dziecka w rodzinie. Po pierwsze, jest to dziecko jako SŁUŻĄCY, czyli ktoś, kto robi zakupy dla całej rodziny, sprząta regularnie (nie tylko swój pokój) oraz przygotowuje posiłki dla domowników. Może też być ogrodnikiem albo systematycznie robić pranie.

Po drugie, dziecko jako OPIEKUN RODZICA to osoba, która zajmuje się jego zdrowiem (np. chodzi z nim do lekarza, robi mu zastrzyki, wykonuje zabiegi pielęgnacyjne, gdy rodzic jest obłożnie chory), załatwia w imieniu rodzica sprawy w urzędach, jest tłumaczem, gdy opiekun zna gorzej język kraju zamieszkania niż dziecko, i/lub pracuje zarobkowo na rzecz rodziny.

Po trzecie, jest to dziecko jako OPIEKUN RODZEŃSTWA. W tej funkcji dziecko zajmuje się rodzeństwem. Odrabia z nim lekcje, chodzi na wywiadówki w charakterze reprezentanta rodziny lub oddaje rodzeństwu własne zabawki, które są mu potrzebne lub lubiane.

Po czwarte, dziecko służy jako BUFOR albo mediator w kłótniach i konfliktach rodziców. W takiej sytuacji uspokaja ono oboje lub jednego rodzica po kłótni, stara się godzić rodziców, zabawiając ich albo znajduje realne rozwiązanie ich konfliktu oraz słucha zwierzeń jednego z rodziców lub obydwojga na temat drugiego partnera.

Po piąte, dziecko jako TERAPEUTA to osoba, która uspokaja opiekuna, gdy jest on smutny lub napięty, podnosi go na duchu i rozwesela, słucha o jego trudnościach w pracy lub w kontaktach z innymi ludźmi i wreszcie – wytrzymuje lub koi negatywne emocje (przede wszystkim gniew i wściekłość) któregoś z rodziców lub ich obojga. Taka osoba może też być rodzinnym „dzidziusiem”, czyli pozostawać w pozycji infantylnej. Dzięki niej wypełnia pustkę psychiczną w umyśle i życiu opiekuna, może tez odgrywać rolę clowna.

(…) szósta kategoria (…) to dziecko jako PARTNER (w tym SEKSUALNY).

(prof. dr hab. Katarzyna Schier, źródło: „Dorosłe dzieci”, 2016, s. 28-29; Warszawa: Scholar)

Więcej informacji: