Wymiary kobiecości i męskości

Słowo wstępne

do książki
Wymiary kobiecości i męskości
red. Bogna Bartosz

Problematyka kobiecości i męskości wciąż pozostaje atrakcyjnym tematem analiz naukowych. Dowodem tego stanu rzeczy są dwie książki, stanowiące próbę interdyscyplinarnego opisu złożonych i wielowymiarowych aspektów bycia kobietą i mężczyzną we współczesnym świecie.

Książka Wymiary kobiecości i męskości. Od psychobiologii do kultury zawiera teksty biologów, psychologów, socjologów, pedagogów, filozofów, psychiatrów, którzy analizują różnorodne aspekty kobiecości i męskości w kontekście zmian i przeobrażeń kulturowych, społecznych, ekonomicznych oraz indywidualnych ostatnich lat.

Nie tylko zresztą badania naukowe, ale również codzienne doświadczenia pokazują, jak wiele się zmieniło w definiowaniu i traktowaniu tych fenomenów, jakimi są kobiecość i męskość. Widać to choćby w takich zjawiska, jak coraz bardziej ekspansywne wkraczanie kobiet na terytoria zawodowe wcześniej zarezerwowane wyłącznie dla mężczyzn, w męskiej wrażliwości, ujawnianej coraz częściej/łatwiej/chętniej w sytuacjach publicznych, czy we wzajemnym równoważeniu oczekiwań wobec przedstawicieli własnej płci i płci przeciwnej, i to zarówno na gruncie zawodowym, jak i rodzinnym pozazawodowym.

„Tania zmienna”, jaką jest wymiar kobiecości/męskości, traktowana jako naturalna, a bywa, że bagatelizowana, tutaj została potraktowana w sposób unikalny i opisana w wielu różnych wymiarach: psychobiologicznym, kulturowym, medialnym, rodzinnym. Jest soczewką skupiającą problemy i zagadnienia, w których kobiecość i męskość staje się głównym, eksponowanym punktem odniesienia.

Autorzy zastanawiają się nad biologicznymi uwikłaniami kobiecości/męskości, zanurzonymi w procesach kulturowych, i nad współczesnym wizerunkiem medialnym kobiet i mężczyzn, omawiają specyfikę związków i bliskich więzi, radzenie sobie z różnymi sytuacjami życiowymi, na przykład z niepełnosprawnością, chorobą. Zwracają uwagę na rolę przemian kulturowych i psychologicznych, określających rodzinne role kobiece i męskie, na strategie kobiecej i męskiej autoprezentacji, na siłę stereotypów. Niezbędnym przyczynkiem do dyskusji o kobiecości/męskości stają też zagadnienia starzenia się kobiet i mężczyzn.

Prezentowana książka próbuje znaleźć odpowiedź na pytania: czy te, jak się wydaje, najbardziej naturalne perspektywy zakotwiczenia tożsamości – „bycie kobietą”, „bycie mężczyzną”, są antynomią, jak zwykliśmy stereotypowo to zjawisko analizować, czy może wraz ze zmianami globalizacyjnymi stają się coraz bardziej komplementarne. Gotowe, dobrze i na wiele sposobów sprawdzone szablony bycia kobietą i mężczyzną, i to zarówno w wymiarze psychobiologicznym, jak i kulturowo-medialnym, w kontekście bogactwa i złożoności modeli życia oferowanych kobietom i mężczyznom, stają się teraz niejednoznaczne, wymykają się obowiązującym ustaleniom.

Jak stwierdzają autorzy tekstów, przekraczanie granic między kobiecością i męskością w tylu różnych wymiarach, w sensie dosłownym i metaforycznym, nie miało wcześniej miejsca, a już na pewno nie w takim stopniu, jak dzieje się to obecnie. Wydaje się, że androgynizacja kultury, ale także androgynizacja w wymiarze jednostkowym, jest nie tylko skutkiem przemian, lecz koniecznością.

Co więcej, wiele przestrzeni, w których funkcjonują przedstawiciele obu płci, wymaga współcześnie odnalezienia się w nich na nowo, przekształcenia swej tożsamości, i to wielokrotnie, aby móc odpowiedzieć na wymogi stawiane dzisiaj kobietom i mężczyznom zarówno w przestrzeni prywatnej, jak i publicznej. Z drugiej strony nieustannie lansowana indywidualizacja uruchamia procesy do tej pory niespotykane, zorientowane niemal wyłącznie na samorealizację jednostkową. W ten sposób dyfuzja męskiej i kobiecej tożsamości, wielość ról, złożoność kobiecych i męskich wyborów autobiograficznych staje się odzwierciedleniem zmian społecznych i kulturowych (globalizacji, westernizacji), ale też odbiciem przemian dokonujących się w sferze indywidualnej (eksponowania podmiotowości).

Pojawiają się pytania: czy wielowymiarowość modeli tożsamości kobiet i mężczyzn jest tylko jednym z etapów na drodze przemian, czy też trwałym elementem wzorcotwórczym? Czy mamy do czynienia z ewolucją modeli tożsamości kobiet i mężczyzn, czy może już z rewolucją w obszarze stylów życia współczesnego człowieka?

Widoczna w książce różnorodność tematów i podejść jest dowodem żywego zainteresowania problematyką kobiecości i męskości, analizowaną w wielu wymiarach i przez różne dyscypliny naukowe.

Osobom interesującym się tymi zagadnieniami, złożonymi i uwikłanymi w wiele różnorodnych kontekstów problemami współczesnych kobiet i mężczyzn, polecam również książkę Kobiecość i męskość. Komunikacja, relacje, społeczeństwo.