Wprowadzenie

do książki
Psychoterapia. Problemy pacjentów

red. Lidia Grzesiuk, Hubert Suszek

Opublikowane dotychczas cztery tomy akademickiego podręcznika psychoterapii – Psychoterapia. Teoria, Psychoterapia. Praktyka, Psychoterapia. Badania i szkolenie pod redakcją naukową prof. dr hab. Lidii Grzesiuk (2005; 2006b; 2006a) oraz Psychoterapia. Integracja stanowią jednolitą całość merytoryczną i dydaktyczną. Począwszy od tomu czwartego redaktorem naukowym jest także dr Hubert Suszek (Grzesiuk, Suszek, red., 2010). Niniejszy, piąty tom podręcznika, prezentuje sposoby pracy psychoterapeutycznej z osobami o specyficznych trudnościach, dolegliwościach, zaburzeniach czy też cierpiące z powodu określonych chorób psychicznych. A więc strukturę tego tomu wyznacza rodzaj problemu, z jakim pacjent zgłasza się do udziału w danej formie psychoterapii. Ten punkt widzenia jest o tyle ważny, że najogólniej biorąc, wynika z rezultatów badań nad efektywnością psychoterapii, zaprezentowanych w tomie trzecim podręcznika – szkoła, metoda, technika psychoterapii nie decyduje wyłącznie o jej skuteczności (Rakowska, 2006c). Innymi słowy, poszczególne metody psychoterapii przeciętnie przynoszą podobne efekty. Podobnie występujące w niewielkim procencie przypadków negatywne jej skutki są niezależne od stosowanej metody (Rakowska, 2006a). Różnice między szkołami psychoterapii zaczynają się ujawniać, gdy bierze się pod uwagę specyficzny rodzaj oddziaływań psychoterapeutycznych wykorzystywanych wobec określonej kategorii pacjentów, to jest kiedy w badaniach nad skutecznością uwzględnia się nie pojedynczy czynnik (metodę oddziaływań), ale efekty interakcyjne (np. także cechy pacjenta – takie jak jego problem, wiek, motywację do zmiany, zaufanie, jakim obdarza terapeutę; właściwości psychoterapeuty – kwalifikacje zawodowe, zdrowie psychiczne).

Wprowadzenie w problematykę tomu piątego dostarcza komentarza do zamieszczonych tekstów – określa, w jakich relacjach pozostają one do treści opublikowanych w czterech wcześniejszych tomach akademickiego podręcznika psychoterapii.

W niniejszym tomie – jak zaznaczono powyżej – przedstawiono metody psychoterapii stosowane wobec pacjentów zgłaszających specyficzne problemy. We Wstępie do tomu pierwszego podręcznika zawarta była informacja, iż psychoterapeutycznymi metodami leczenia najczęściej posługują się terapeuci wobec pacjentów neurotycznych (Grzesiuk, 2005d). Głównie tej grupy osób dotyczyły zwłaszcza rozważania problematyki nurtów, szkół i technik psychoterapii, przebiegu procesu psychoterapeutycznego, występujących w jego toku zjawisk. Jednakże dopiero
w niniejszym, piątym tomie podręcznika po raz pierwszy w tytułach rozdziałów 1–3 zostało explicite podane, że dotyczą one psychoterapii osób z zaburzeniami nerwicowymi oraz związanymi ze stresem.

W tomie drugim podręcznika, w części IV, omówione zostały rodzaje psychoterapii stosowanej wobec osób z zaburzeniami depresyjnymi (Huflejt-Łukasik, 2006a,b,c,d; Grzesiuk, 2006). Natomiast w niniejszym tomie rozdział 4 opisuje ogólniejszą kategorię zaburzeń występujących u pacjentów – mianowicie odnosi się do osób, u których diagnozowane są zaburzenia afektywne, a dokładniej – charakteryzuje rodzaje tych zaburzeń, ich przebieg oraz dostosowane do nich formy psychoterapii.

W niniejszym tomie rozdział 5 prezentuje problematykę pacjentów z rozpoznaniem zaburzeń osobowości oraz dwa rodzaje psychoterapii, jakim osoby te są poddawane (psychoanalityczną i poznawczo-behawioralną). A w tomie drugim podręcznika problematyka ta została ograniczona wyłącznie do zaburzeń borderline (z pogranicza nerwicy
i psychozy) oraz pokazana tylko z psychoanalitycznej perspektywy (Sokolik, 2006).

W tomie piątym podręcznika znajduje się rozdział 6 poświęcony psychoterapii osób, które doświadczyły traumy złożonej, innymi słowy uległy wielokrotnej traumatyzacji. W tomie drugim zawarta była tylko informacja (1) o terapii potraumatycznej stosowanej w przypadku osób, które doznały stresu traumatycznego jednorazowo (Lis-Turlejska, Łuszczyńska, 2006), oraz (2) o pomocy psychologicznej dla osób, które przeżyły traumę seksualną (Kiembłowski, 2006).

Rozdziały 7–9 niniejszego tomu podejmują nową problematykę
w stosunku do poprzednich tomów podręcznika. Omawiana jest kolejno: (1) psychoanalityczna perspektywa w zakresie psychoterapii pacjentów ze schorzeniami psychosomatycznymi, (2) psychoterapia jako jeden z elementów leczenia kompleksowego osób
z chorobami somatycznymi
oraz (3) pomoc psychologiczna, w tym jedna z form tej pomocy, czyli psychoterapia stosowana wobec osób doświadczających bólu.

Należy zwrócić uwagę na wprowadzone w rozdziale 8 pojęcie „psychoterapii medycznej”. Autor tego tekstu nawiązuje do podjętego we Wstępie trzeciego tomu podręcznika wątku prac legislacyjnych dotyczących zawodu psychoterapeuty (Grzesiuk, Galińska, 2006). Przytacza fakt, iż w Niemczech nazwy „psychoterapia”, „psychoterapeuta” niesłusznie zostały zastrzeżone wyłącznie do psychoterapii związanej z leczeniem stanów chorobowych, podczas gdy psychoterapeuci częściej w praktyce mają do czynienia z osobami, u których występują trudności, problemy czy zaburzenia (a nie choroby psychiczne). Czy w Polsce zmierzamy do tego samego celu? Wyłania się pozytywna odpowiedź na to pytanie. Ministerstwo Zdrowia opracowało bowiem projekt zakwalifikowania zawodu psychoterapeuty przez polskie prawo do zawodów medycznych (wspólnie z takimi zawodami, jak m.in. technik dentystyczny, technik analityki medycznej, asystent dentysty, higienistka dentystyczna, technik ortopeda, technik farmaceutyczny, technik elektrokardiologiczny, technik optyk). Wydaje się, iż ta ustawa opracowana przez Ministerstwo Zdrowia powinna odnosić się wyłącznie do „psychoterapeutów medycznych” zatrudnionych w służbie zdrowia, a nie może dotyczyć wszystkich psychoterapeutów.

Kolejny rozdział niniejszego podręcznika odnosi się do zaburzeń seksualnych. Rozdział 10 różni się od tekstu z drugiego tomu podręcznika, przedstawiającego osiem form psychoterapii mających zastosowanie w przypadku osób z zaburzeniami seksualnymi (Jasiński, 2006). Mianowicie wyodrębnia kategorie zaburzeń seksualnych oraz charakteryzuje dostosowane do tych kategorii zaburzeń rodzaje psychoterapii.

Rozdział 11 niniejszego tomu podręcznika przedstawia problematykę uzależnienia od alkoholu i psychoterapii osób z tymi zaburzeniami, czyli podejmuje nowy w podręczniku wątek wąsko rozumianego uzależnienia.

Natomiast w rozdziale 12 omówione są – z perspektywy psychoterapeuty klinicysty – zaburzenia odżywiania opisane już, ale odmiennie, w tomie drugim podręcznika przez Małgorzatę Starzomską (2006), która przedstawiła tę problematykę z perspektywy badacza uwzględniającego również czynniki kulturowe, znaczące w rozwoju zaburzeń odżywiania.

Trzy kolejne rozdziały poświęcone są leczeniu zaburzeń występujących u osób chorych na schizofrenię; prezentują one wiedzę nieuwzględnianą we wcześniejszych tomach podręcznika: (1) dialogowe podejście stanowiące jedną ze szkół nurtu fenomenologicznego w psychoterapii, (2) opartą na leczeniu środowiskowym metodę niewykorzystującą farmakoterapii, choć stosowaną wobec osób cierpiących na ostre zaburzenia psychotyczne, oraz (3) świadectwo uczestnika takich środowiskowych oddziaływań.

W rozdziale 13 opisane zostało nowe, rozwijające się od dekady podejście koncentrujące uwagę na funkcjonowaniu struktury „ja” u pacjentów ze schizofrenicznymi zaburzeniami. Zupełnie odmienna jest perspektywa przyjęta w dwóch kolejnych rozdziałach. Mianowicie zaburzenia występujące zwłaszcza w tzw. chronicznej fazie schizofrenii rozumiane są jako efekt sposobu traktowania pacjentów w szpitalu psychiatrycznym (a nie jako zejściowa forma procesu schizofrenicznego). Dlatego leczenie tej kategorii pacjentów ma polegać na umieszczeniu ich w środowisku odmiennym od oddziału szpitala psychiatrycznego, a więc w komunie. Rozdział 14 opisuje podjęte w latach siedemdziesiątych XX wieku eksperymenty terapeutyczne. Natomiast rozdział 15 został napisany przez filmowca, który w ciągu sześciu tygodni rejestrował niezwykłe zdarzenia zachodzące w komunie terapeutycznej zorganizowanej według zasad szkockiego antypsychiatry Ronalda D. Lainga. Komuna nie była ośrodkiem leczniczo-terapeutycznym, ale miała pomagać, służyć pacjentom, by przeżyli w pełni własną psychozę, odzyskali zdolność do bycia w świecie. Dzięki temu rozdziałowi można poznać przez doświadczenia uczestnika życia w komunie, w jaki sposób mogła ona leczyć, oddziaływać na pacjentów.

Pięć ostatnich rozdziałów niniejszego tomu w sposób systematyczny prezentuje typowe problemy występujące w pracy psychoterapeutycznej z dziećmi i z młodzieżą oraz specyficzne metody oddziaływań –
w odróżnieniu od rozdziału zawartego w tomie drugim podręcznika, który ogólnie informował głównie o psychoanalitycznej terapii dzieci i młodzieży (Zalewska, Schier, 2006). I tak, rozdział 16 dotyczy pracy psychoterapeutycznej podejmowanej, gdy rodzice nie radzą sobie z własnym dzieckiem w wieku niemowlęcym. Rozdział 17 poświęcony jest psychoterapii z dziećmi starszymi, jest skoncentrowany na pracy nad ich relacją z matką, nad jej reprezentacją dziecka w umyśle. Rozdział 18 opisuje psychoterapię z dziećmi, u których występują trudności w uczeniu się. Rozdział 19 prezentuje oryginalny sposób rozumienia funkcjonowania małego dziecka głuchego oraz stosowaną wobec niego metodę psychoterapii. Natomiast
w rozdziale 20 jest przedstawiona możliwa do wykorzystania w pracy
z dziećmi i młodzieżą perspektywa psychoanalityczna.

W tomie pierwszym akademickiego podręcznika psychoterapii Psychoterapia. Teoria wiedza na temat szkół psychoterapii została uporządkowana przez wyodrębnienie czterech głównych nurtów teoretycznych. Wiedza ta odnosiła się przede wszystkim do tego, co było ważne, podstawowe w historii rozwoju psychoterapii na świecie. Tom szósty podręcznika Psychoterapia. Szkoły i metody ma pokazać nowe szkoły i metody psychoterapii, które powstały w ostatnim czasie. Natomiast tom siódmy Psychoterapia. Pogranicza będzie (1) określał – dokładniej niż to miało miejsce we Wprowadzeniu do czwartego tomu podręcznika (Grzesiuk i in., 2010) – podstawy naukowe psychoterapii, (2) opisywał relacje między psychoterapią a innymi naukami (3) oraz pokazywał inne niż psychoterapia oddziaływania psychologiczne, prowadzące do podobnych skutków. Mamy nadzieję, iż oba te tomy przekażemy Czytelnikom w 2011 roku.

Lidia Grzesiuk
0 komentarzy:

Dodaj komentarz

Chcesz się przyłączyć do dyskusji?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz