Podstawy psychodramy wraz z jej kluczowymi koncepcjami stworzył Jacob Levy Moreno. Był on człowiekiem niezwykle kreatywnym, a jego koncepcje okazały się bardzo nośne i wzbogaciły psychoterapię, stając się szczególnie fundamentem psychoterapii grupowej. Twórczość Moreno i jego idee były inspiracją także dla wielu pokrewnych dziedzin. Kreatywność twórcy psychodramy niewystarczająco szła w parze z systematycznością w zakresie teorii. Obecnie teoretyczne podstawy psychodramy obejmują nie tylko koncepcje samego Moreno, ale wielu innych kontynuatorów jego myśli i są w związku z tym znacznie bogatsze. Psychodramy nie należy rozumieć wyłącznie jako części psychoterapii. Stanowi ona część psychologii stosowanej i socjologii, obejmujących takie dziedziny, jak edukacja, pedagogika, biznes, religia, budowanie społeczności, treningi umiejętności społecznych, funkcjonowanie grup i pomiar relacji grupowych. Być może jedną z najbardziej użytecznych koncepcji Morenowskich jest teoria ról i ich dynamiki, którą można traktować jako metateoretyczną podstawę integrującą różne szkoły myśli psychologicznej.
Autorzy książki, z zawodu psychoterapeuci, uważają, że psychodrama stanowi nie tylko pojemną i użyteczną technikę pracy w psychoterapii, ale jest odrębnym kierunkiem dającym ogromne możliwości stosowania zarówno w formie względnie jednorodnej, jak i w połączeniu z różnymi innymi kierunkami współczesnej psychoterapii.
Psychodramę Moreno umieszcza się w nurcie podejścia humanistycznego, ale można zauważyć jej wyraźne powiązania z podejściem psychodynamicznym, a także poznawczo-behawioralnym. Dla większości autorów niniejszej książki w codziennej pracy najbliższe jest podejście psychodynamiczne, ale też patrzenie na człowieka w perspektywie holistycznej, w której osoba jest widziana jako dynamiczny, złożony systemem pozostający w interakcji ze zmieniającym środowiskiem we wszystkich jego wymiarach.
W Polsce jest niewiele publikacji dotyczących psychodramy Moreno; często cytowana na kartach tej książki praca Evy Røine Psychodrama – o tym jak grać główną rolę w swoim życiu jest najbardziej znana. Pierwszą na ten temat publikacją była Psychodrama. Geneza i historia, teoria i praktyka, próba oceny autorstwa Gabrieli i Czesława Czapowów. W najnowszej edycji podręcznika Psychoterapia. Teoria pod redakcją Lidii Grzesiuk znajduje się napisany przez Elżbietę Galińską rozdział poświęcony psychodramie. Od 2001 roku ukazało się w kwartalniku „Psychoterapia” szereg artykułów dotyczących stosowania psychodramy, większość z nich jest także częścią tej książki.
Przedstawiamy Państwu pracę, która próbuje porządkować ramy teoretyczne psychodramy Moreno i jest zapisem zastosowania tej metody w terapii różnych zaburzeń. Nie kusimy się tutaj o prezentację wszystkich aspektów koncepcji Moreno, przestawiamy tylko pewne elementy teorii. Ponieważ jest to praca zbiorowa pisana przez różnych autorów, nie udało się uniknąć niejednorodności stylu. W niektórych rozdziałach będą się powtarzać pewne odniesienia do teorii; nie usunięto tych fragmentów tekstu, które choć są powtórzeniem, to stanowią jego integralną część. Zdarza się to także dlatego, że niniejsza książka jest zbiorem prac, które powstały w różnym czasie: niektóre z nich to prace dyplomowe pisane w celu uzyskania stopnia terapeuty i trenera psychodramy Moreno, wykłady wygłoszone na VIII Międzynarodowej Konferencji Psychodramy w Krakowie, inne powstały na użytek tej książki.
Psychodrama Jacoba Moreno zawsze cieszyła się zainteresowaniem psychoterapeutów i pedagogów, osób pracujących z grupami. W latach siedemdziesiątych w Polsce była po raz pierwszy stosowana w Ośrodku Leczenia Nerwic w Rasztowie w formie odbiegającej od psychodramy klasycznej; psychodrama pełniła tam głównie funkcję diagnostyczną. Niewątpliwą zasługą Jana Malewskiego (wówczas kierownika tego Ośrodka) i jego zespołu było włączenie tej metody w zintegrowany model leczenia nerwic. Obecnie w bardzo wielu ośrodkach w Polsce stosuje się jakieś formy dramy w terapii. Wielu terapeutów stosuje techniki pracy wywodzące się mniej czy bardziej bezpośrednio z psychodramy, często nie mając nawet świadomości, że pochodzą z tego źródła, natomiast psychodramę klasyczną w psychoterapii grupowej i indywidualnej stosuje się
w Krakowie, Gliwicach i Warszawie.
W 1986 roku, podczas Krajowego Sympozjum Sekcji Naukowej Psychoterapii, przebywające w Krakowie małżeństwo Sonia oraz Helmut Beloch zaprezentowało warsztat z psychodramy. W tamtych latach Sonia Beloch, Polka mieszkająca w Monachium, oraz jej mąż Niemiec stosowali technikę psychodramy w Moreno Institut, prowadzonym przez Gretę Leutz, zarejestrowanym w Überlingen. Warsztat ten wywarł takie wrażenie na uczestnikach, że Jerzy Aleksandrowicz zaprosił autorów do szkolenia zespołu terapeutów skupionych w Ośrodku Leczenia Nerwic w Krakowie. W szkoleniu tym, odbywającym się w okresie intensywnych zmian społeczno-politycznych w Polsce (lata 1987–1994), uczestniczyło ponad 20 osób z tego samego zespołu. Między innymi: Jerzy Aleksandrowicz, Joanna Zgud, Ilona Kołbik, Kazimierz Bierzyński, Adam Pytko, Stanisław Maj, Janusz Misiewicz, Anna Romejko, Dorota Orłowska.
Sonia Beloch szkoliła tę grupę na asystentów psychodramy (pierwszy stopień szkolenia) i na terapeutów psychodramy (drugi stopień szkolenia). To szkolenie i ta grupa to „zaczyn” polskich psychodramatystów, którzy dzisiaj mają własne Stowarzyszenie – Polski Instytut Psychodramy. Sonia Beloch przyjeżdżała do Polski przez wiele lat, ponosząc koszty tych wyjazdów przy symbolicznych opłatach uczestników. W grupie trenerów pracujących w tym czasie w krajach posocjalistycznych (prócz Polski również na Węgrzech, w Bułgarii, Rumunii, w krajach nadbałtyckich) powstał pomysł utworzenia w Niemczech Psychodrama Institut für Europa (PIfE), którego celem było szerzenie idei psychodramy i systematyczne szkolenie w tej metodzie osób zainteresowanych ze Wschodniej i Centralnej Europy. Pamiętajmy, że wówczas nie było możliwości swobodnego przekraczania granic, a my – zarabiając miesięcznie około 15 dolarów amerykańskich – nie bylibyśmy w stanie takiego szkolenia w pełni opłacić. Konferencje PIfE zaczęły odbywać się regularnie co 2 lata w różnych miastach Europy: w Budapeszcie, Sofii, Krakowie, Berlinie, Cluj… W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych powstały w Polsce następne regularne grupy treningowe, których trenerami byli: Sonia Beloch z Monachium, Eva Røine z Oslo, Laszlo Zichy z Budapesztu, Helmut Beloch z Monachium.
Z tych grup została wyłoniona grupa drugiego stopnia – prowadzona przez Bernda Fichtenhofera z Berlina – której członkowie kształcili się na terapeutę i trenera psychodramy.
Obecnie bardzo dużo osób szkoli się w metodzie psychodramy Moreno, która jest stosowana w różnych ośrodkach terapeutycznych. Ponadto, jako metoda uznana w zdobywaniu „doświadczenia własnego” przez Polskie Towarzystwo Psychiatryczne, czyli element szkolenia do certyfikatu psychoterapeuty, weszła do programu dwóch czteroletnich podyplomowych kursów psychoterapii w Krakowie i Gliwicach.
Skrzydła psychodramy to czas i przestrzeń; na nich możemy przemieszczać się w przeszłość i przyszłość, aby tu, w naszej teraźniejszości, wyzwolić się z krępujących nas więzów, uleczyć rany i spełniać nasze pragnienia. Aby pełniej i swobodniej żyć, realizować plany osobiste i zawodowe.
Mamy nadzieję, że niniejsza książka przybliży wielu osobom psychodramę, być może zachęci do jej poznania, a więc do skorzystania z dobrodziejstw uczestnictwa w Grupie i z możliwości zagrania swojego wewnętrznego scenariusza na Scenie.
Na koniec pragniemy dodać, że przytaczane tu historie i dane osobowe zostały zmienione.
Autorzy chcą podziękować tym wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tej książki poprzez inspirowanie rozwoju psychodramy w naszym kraju – Soni Beloch, Evie Røine i Berndowi Fichtenhoferowi.
Serdecznie dziękujemy Redakcji kwartalnika „Psychoterapia” za możliwość przedrukowania artykułów wcześniej tam opublikowanych. Gorące podziękowania należą się Kazimierzowi Bierzyńskiemu, obecnie redaktorowi naczelnemu „Psychoterapii”, który przez wszystkie lata serdecznie wspierał rozwój psychodramy w Polsce, także poprzez skuteczne działania na rzecz rozwiązań strukturalnych. Dziękujemy też dr. Andrzejowi Cechnickiemu, reprezentującemu Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Psychiatrii i Opieki Środowiskowej, za codzienne wspieranie idei i pomoc w sprawach organizacyjnych.
Szczególne podziękowania należą się naszym protagonistom obecnym na kartach tej książki.
Kraków, wrzesień 2008
Dodaj komentarz
Chcesz się przyłączyć do dyskusji?Feel free to contribute!